Malaise achter het stuur: wat zijn de gevolgen voor dader en slachtoffer?

Een ongeval kan iedereen op elk ogenblik overkomen. Bovendien kunnen de gevolgen soms enorm verstrekkend zijn.

Vorige week nog berichtte de media het overlijden van een fietser in Gent die betrokken was in een verkeersongeval met een vrachtwagen. De vrachtwagenbestuurder onderschepte de fietser bij het oversteken van de rijbaan.

Verder onderzoek wees uit dat de bestuurder zich niets kon herinneren van het voorval. Artsen vermoeden dat de bestuurder op het ogenblik van de aanrijding leed aan een epilepsieaanval.

In dit artikel wordt onderzocht wat de gevolgen zijn indien een persoon onwel wordt achter het stuur en hierdoor een ongeval veroorzaakt. Zowel de strafrechtelijke gevolgen voor de bestuurder zelf als de burgerlijke gevolgen voor het slachtoffer worden achtereenvolgens besproken.

 

Op strafrechtelijk vlak  

Artikel 8.3 lid 1 Wegcode bepaalt dat elke bestuurder in staat moet zijn te sturen en over de vereiste lichaamsgeschiktheid en de nodige kennis en rijvaardigheid moet beschikken.

Een bestuurder die geconfronteerd wordt met een plots opduikende malaise kan zich in bepaalde gevallen beroepen op overmacht. Dit betreft een zgn. schuldontheffingsgrond. Hierdoor zal de bestuurder geen fout verweten kunnen worden en zal hij geen sanctie riskeren voor de Politierechtbank.

De rechter zal steeds in concreto toetsen of de bestuurder geen onvoorzichtigheid of een gebrek aan voorzorg kan verweten worden.

Doorslaggevend criterium in deze beoordeling is de kennis van een vooraf bestaande medische toestand in hoofde van de getroffen persoon. In de praktijk zien we dat rechters vaak een strenge houding aannemen:

• Zo werd geen overmacht aanvaard in een zaak waarbij een bestuurder een ongeval veroorzaakte t.g.v. een epileptische aanval aangezien de persoon in de twee maanden voorafgaand aan de aanrijding twee soortgelijke aanvallen had gehad en duidelijk op de hoogte was van deze bijzonder risicovolle medische toestand. De rechter oordeelde dat de bestuurder zich hiervan bewust was of minstens had moeten zijn. (Pol. Gent, 10 september 2018, AR17A506);

• Hetzelfde gold voor een bestuurder die zich kort voor het krijgen van herseninfarct onwel voelde en alsnog besloot om een voertuig te besturen en hierdoor iemand aanreed. Deze persoon had een medische voorgeschiedenis en gelijkaardige eerdere aanvallen. (Pol. Brugge, 24 juni 1996);
• Evenmin werd overmacht aangenomen bij een persoon die epilepsie doorgaans onder controle kon houden via medicatie en later een ongeval veroorzaakte t.g.v. een epilepsieaanval;

Indien de Politierechter vermoedt dat een soortgelijke medische aandoening zich in de toekomst zal/kan herhalen, kan hij bovendien een beveiligingsmaatregel opleggen en de bestuurder (tijdelijk) rijongeschikt verklaren.

Een herziening kan ten vroegste zes maanden later worden aangevraagd. De bestuurder zal dan aan de hand van medische stukken moeten aantonen dat hij wel beschikt over de vereiste lichaamsgeschiktheid om een voertuig te kunnen besturen.

Soms wordt overmacht wel aanvaard. Zo ook in de zaak van een dame die plots onwel werd (black-out t.g.v. hartproblemen) en een verkeersongeval met zware materiële schade veroorzaakte. Dankzij de bijstand van ons kantoor kon zij zich met succes beroepen op overmacht aangezien zij hiervoor nooit lichamelijke klachten of gelijkaardige aandoeningen had. Zij werd dan ook vrijgesproken.

 

Op burgerlijk vlak

Voorafgaande bemerking: de vergoedingsregeling t.v.v. zwakke weggebruikers (art. 29bis WAM) wijkt af van de gemeenrechtelijke regeling en wordt niet in dit artikel besproken. Wij verwijzen hiervoor naar een latere publicatie.

Het slachtoffer van de aanrijding (of zijn nabestaanden) kan de geleden schade verhalen. De vraag rest enkel bij welk van beide instanties:

• ofwel bij de BA-verzekeraar van de aansprakelijke bestuurder;
• ofwel bij het Gemeenschappelijk Motorwaarborgfonds.

Het basisprincipe van de verplichte autoverzekering houdt in dat de verzekeraar van de aansprakelijke bestuurder overgaat tot vergoeding van het slachtoffer.

In het geval de bestuurder een ongeval veroorzaakte en zich (aantoonbaar) beroept op een malaise (‘toevallig feit’), zal het slachtoffer vergoed worden door het Gemeenschappelijk Motorwaarborgfonds.

In dat geval zal de malaise juridisch gekwalificeerd worden als een geval van overmacht waarbij de bestuurder geen fout kan verweten worden en de verzekeraar van de bestuurder dus niet voor de schade moet instaan.

Een plots bewustzijnsverlies zonder aanwijsbare oorzaak werd door meerdere Politierechters beschouwd als een ‘toevallig feit’ op grond waarvan het Motorwaarborgfonds werd veroordeeld tot vergoeding.

Indien u na het lezen van dit artikel vragen heeft of een advies wil inwinnen, kan u steeds terecht bij onze experten.